Ивански, Генрик

Вы находитесь на сайте "Архив статей из ЭЕЭ и статей на еврейские темы из Википедии"

Henryk Iwański (ur. 1902, zm. 1978) - major Wojska Polskiego, żołnierz AK, oficer Związku Walki Zbrojnej, członek polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej, członek Korpusu Bezpieczeństwa.

Содержание 1 Współpraca z żydowskim ruchem oporu 2 Powstanie w getcie warszawskim 3 Losy powojenne 4 Kontrowersje wokół osoby Iwańskiego w Polsce 5 Literatura 6 Life 7 See also 8 Notes 9 References 10 Further reading 11 Источники

Współpraca z żydowskim ruchem oporu

Do kpt. Henryka Iwańskiego ps. "Bystry" w listopadzie 1939 r. zgłosiło się czterech Żydów, którzy byli w czasie Kampanii wrześniowej oficerami Wojska Polskiego. W ich imieniu porucznik Dawid Apfelbaum zaproponował Iwańskiemu utworzenie żydowskiej grupy bojowej, która stałaby się częścią polskiego podziemia w Gettcie warszawskim. Pod koniec grudnia grupa została zaaprobowana przez naczelne dowództwo i została powołana do życia. W jej skład początkowo miała wejść grupa 39 ludzi, która złożyła przysięgę oraz otrzymała nazwę Żydowskiego Związku Wojskowego. Bojownikom kapitan Iwański, który miał pełnić funkcję łącznika z bojownikami ŻZW ze strony Armii Krajowej wręczył 39 pistoletów vis. ^[1]

Powstanie w getcie warszawskim

Henryk Iwański był dowódcą 18 osobowego oddziału AK, który walczył podczas powstania w getcie warszawskim. 26 kwietnia dowództwo AK otrzymało meldunek, że dowódca powstania z ramienia Żydowskiego Związku Wojskowego - Dawid Moryc Apfelbaum jest ranny i żąda natychmiastowej pomocy. Komenda Główna poleciła Iwańskiemu zorganizowanie przejścia grupy bojowej na teren getta i włączenie się do walk. Rozkaz miał zostać wykonany przez jeden z oddziałów AK - Państwowy Korpus Bezpieczeństwa. Jego dowódcą został - Henryk Iwański, zastępcą Władysław Zajdler "Żarski", a ubezpieczać miał Paweł "Roch" Kowalski. Oddział Iwańskiego przedostał się na teren getta 27 kwietnia tunelem przy ul. Muranowskiej, gdzie stoczono największą bitwę Powstania wraz z Żydowskim Związkiem Walki - ŻZW. Na pl. Muranowskim żołnierze AK spalili czołg niemiecki, rozbito kompanię Łotyszy i zatrzymano Niemców przed domem na Muranowskiej 7. W trakcie walk poległo około dziesięciu żołnierzy OWKB, m.in. syn majora Roman Iwański i brat Wacław Iwański, a Henryk został ranny. Akcję Iwańskiego potwierdza 75-stronicowy tzw. Raport Stroopa, będący relacją dowódcy niemieckich sił pacyfikacyjnych Getta Jurgena Stroopa. Akcję Iwańskiego opisuje następująco: "Główna grupa Żydów, wymieszana z polskimi bandytami, wycofała się na tak zwany Plac Muranowski już w pierwszym lub drugim dniu walk. Tam zostali dozbrojeni przez znaczną grupę polskich bandytów."^[2]

Losy powojenne

Współpraca Henryka Iwańskiego z żydowskim ruchem oporu oraz jego udział w powstaniu w gettcie w roku 1943 była w PRLu kompletnie nieznana. Stała się tematem tabu głównie w związku z faktem, że ZŻW był organizacją prawicową przeciwną lewicowemu ŻOB, a władze komunistyczne promowały pamięć o tej drugiej organizacji. ^[3] Podobna sytuacja miała zresztą miejsce w przypadku Armii Krajowej. Komunistyczne władze Polski pomijały, przemilczały bądź całkowicie marginalizowały udział i osiągnięcia niekomunistycznego podziemia jednocześnie wyolbrzymiając rolę lewicowych organizacji w polskim ruchu oporu jak PAL, AL czy PPS. W przypadku Powstania w getcie warszawskim cenzura polityczna objęła prawicowy i współpracujący z Armią Krajową ŻZW. Kolejną sprawą jaka miała wpływ na zapomnienie tej współpracy był fakt prześladowania członków AK przez reżim komunistyczny Polski ludowej. W wyniku tych represji sami uczestnicy wydarzeń ukrywali swoje biografie.

Sprawa nie podlegała jednak cenzurze na zachodzie. Na początku lat 60. XX wieku do Warszawy przybyła izraelska dziennikarka Chaia Lazar szukająca materiałów o ŻZW, podczas poszukiwań trafiła na Henryka Iwańskiego i jego kolegów, którzy z ramienia AK wspomagali Żydów w gettcie. Dziennikarka sporządziła dokumentację rozmów oraz opublikowała na zachodzie artykuły na temat wkładu Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa w powstanie w gettcie oraz jego współpracę z ŻZW. Na podstawie tych powojennych badań, Henryk Iwański wraz z żoną Wiktorą (która przez całą wojnę ukrywała Żydów) zostali odznaczeni przez ambasadora Izraela w Warszawie, Dov Satoatha, odznaczeniem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przyznawanym przez instytut Yad Vashem.

Kontrowersje wokół osoby Iwańskiego w Polsce

Po upadku komunizmu historia Iwańskiego stała się bardziej znana wywołując jednak wiele kontrowersji. W IPN przeprowadzono kwerendy w aktach poszukując informacji na temat Henryka Iwańskiego oraz Korpusu Bezpieczeństwa. Wg historyków związanych z tą instytucją Iwański oraz jego koledzy byli zwykłymi hochsztaplerami. Iwański nigdy nie był oficerem ani nawet członkiem AK, żaden z członków "jego grupy "nie uczestniczył w żadnym z dwóch powstań (1943 i 1944). Krytyka osoby Iwańskiego jak również jego domniemanej działalności zamieściły czasopisma "Więzi" oraz "Tygodnik Powszechny"

Wg art. Dariusza Libionki i Laurence Weinbeuma Iwański wraz z kolegami spreparował po wojnie swoją biografię przypisując sobie zasługi, które nie miały miejsca. Jak piszą: "W wypełnionych własnoręcznie przez naszych bohaterów formularzach zgłoszeniowych do ZBOWiD nie znajdziemy żadnych informacji o współpracy z żydowskimi bojownikami, o ŻZW czy wreszcie bohaterskich czynach w czasie powstania w getcie w kwietniu 1943 r. Odkryjemy natomiast nieudolne próby tworzenia wojennych biografii".

Natomiast W Tygodniku Powszechnym z kwietnia 2006 r, ukazał się artykuł "Powstanie w Getcie: kto był kim?" w którym o Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa napisano: "W ocenie gdańskiego historyka Janusza Marszalca była to formacja nieliczna, grupująca ludzi o dużych ambicjach; dowodem ma być przyznawanie sobie nawet stopni generalskich, a także zaskakujące wolty polityczne zakończone kolaboracją z PPR i Sowietami."

Шаблон:Przypisy

Literatura

• "The Polish Underground State: A Guide to the Underground, 1939-1945" Stefan Korbonski, pages 120-139
• Nechama Tec - When Light Pierced the Darkness: Christian Rescue of Jews in Nazi-Occupied Poland 1986 Oxford University Press ISBN 0195051947
• The Bravest Battle: The Twenty-Eight Days of the Warsaw Ghetto Uprising, Google Print, p.352
• Dawid Wdowiński; Chaim Lazar, Morris Chariton (1963). And we are not saved. New York: Philosophical Library, 222. ISBN 0802224865.
• Waldemar Moszkowski, "Prawda o powstaniu w getcie warszawskim. Karły krzyczą, gdy śpią herosi" Nasz Dziennik,20 kwietnia 2006, Nr 93 (2503)
• D. Libionka, L. Weinbaum, "Pomnik Apfelabuma, czyli klątwa "majora" Iwańskiego" - Więź, Kwiecień 2007, s.100-111
• http://jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DRIT=5&DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=610&PID=860&IID=1014&TTL=Deconstructing_Memory_and_History:_The_Jewish_Military_Union_(ZZW)_and_the_Warsaw_Ghetto_Uprising Deconstructing Memory and History:

The Jewish Military Union and the Warsaw Ghetto Uprising Dariusz Libionka and Laurence Weinbaum, Published March 2006 Jewish Political Studies Review 2006

• Powstanie w Getcie: kto był kim?' Tygodnik Powszechny, Historia w Tygodniku, 21 kwietnia 2006 r.
• Moshe Arens, The Changing Face Of Memory: Who Defended The Warsaw Ghetto?, The Jerusalem Post, 23.04.2003.

Kategoria:Żołnierze Armii Krajowej Kategoria:Powstańcy getta warszawskiego Kategoria:Sprawiedliwi wśród Narodów Świata Kategoria:Urodzeni w 1902 Kategoria:Zmarli w 1978

Шаблон:Polish Underground State sidebar Henryk Iwański (1902-1978), nom de guerre Bystry, was a member of the Polish resistance during WWII. He is known for leading one of the most daring actions of the Armia Krajowa (Home Army) in support of the Warsaw Ghetto Uprising. For his assistance to the Polish Jews Iwański was bestowed the title of the Righteous Among the Nations by Yad Vashem in Jerusalem in 1964.

Life

Before the Second World War Henryk had reached the rank of captain in the Polish Army. Soon after Nazi Germany invaded Poland and began the Holocaust, Henryk was instrumental in the founding of the Żydowski Związek Wojskowy (Jewish Fighting Organization).^[4] Together with the rest of his family he dedicated himself to support the Jews, working through the Polish resistance (Armia Krajowa). Iwański was one of the AK members dealing with the Jews, providing them with arms, ammunition, and instructional materials smuggled through the sewers or in carts that brought lime and cement into the ghetto.

From the very first days of the Warsaw Ghetto Uprising the AK maintained contact with the Jewish fighters and tried to support them by providing supplies and launching supportive strikes against the Germans. Some of AK soldiers volunteered to join the fighters in the ghetto from the very first day of the uprising.^[5] When one of the commanders of the Jewish units, Dawid Moryc Apfelbaum, sent a message to the AK informing the Poles that he had been wounded, and asking for arms and ammunition, Iwański took an AK unit (Państwowy Korpus Bezpieczeństwa, the Security Corps) through a tunnel into the Ghetto to directly support the Jewish fighters. Among the 18 members of the unit were his brother, Wacław and Henryk's son, Roman. They entered the ghetto on April 27, 1943, bringing ammunition and other supplies and on the spot they decided to relieve some of the exhausted fighters, engaging the Germans together with the remaining members of the ŻZW on the Muranowski Square. In the fight Wacław was killed; Henryk and his son Roman were seriously wounded, Roman fatally. Zbigniew, another son of Henryk fought on Karmelicka Street and died on May 3, 1943, escorting a group of Jews out of the ghetto. After being wounded, Iwański was brought from the ghetto, escorted by a group of Polish and Jewish fighters, among them Ber Mark, who later wrote a book about the Uprising. Nonetheless, Iwański returned to the ghetto at least once more, bringing another set of ammunition and supplies.^[6][7][8] This was one of several actions of the Polish resistance providing assistance to the Jews in the ghetto.^[7]

In 1963, for his actions Iwański was awarded the Silver Cross of Virtuti Militari, one of Poland's highest military decorations for valor. Soon later, in 1964, with his wife Wiktoria he was decorated with the medal of Righteous Among the Nations (awarded only, if there are or were, at the time of the award, Jewish witnesses who survived).

Recent questions concerning inconsistencies regarding the nature and extent of Iwanski's support for the Jewish underground have been raised. Examinations of Israeli and Polish archives have brought allegations that Iwanski exaggerated his war time activities, had made anti-Semitic and anti-Israeli radio and television broadcasts, and as an informant of Polish secret police had spied on Nazi hunter Simon Wiesenthal as an informant against the Jewish Historical Institute (reasons for such accusation might have been that, first, it was unlikely for a member of the Home Army to be tolerated and much less likely to be awarded a medal by the Communists; also possibly a vendetta through the means of history for his activy in 1968 that was either anti-Semitic or viewed as such).^[9][10][11]

See also

• Jerzy Lawiński
• Henryk Woliński
• Władysław Zajdler
• List of Poles

Notes

References

• The International Raoul Wallenberg Foundation
• The Polish Underground State: A Guide to the Underground, 1939-1945" Stefan Korbonski, pages 120-139

Further reading

• See the list in The Bravest Battle: The Twenty-Eight Days of the Warsaw Ghetto Uprising, Google Print, p.352

Шаблон:Persondata Внимание. Ключ сортировки по умолчанию «Iwanski, Henryk» переопределяет прежний ключ сортировки по умолчанию «Iwański, Henryk».

Источники

• Статья "Henryk Iwański" в польском разделе Википедии
• Статья "Henryk Iwański" в английском разделе Википедии