Холокост в Македонии

Вы находитесь на сайте "Архив статей из ЭЕЭ и статей на еврейские темы из Википедии"

(Различия между версиями)
Перейти к: навигация, поиск
Строка 12: Строка 12:
| ВИКИПЕДИЯ =
| ВИКИПЕДИЯ =
| НЕОДНОЗНАЧНОСТЬ  =
| НЕОДНОЗНАЧНОСТЬ  =
-
}}  
+
}} {{Начало_работы}}
{{также|Болгария - еврейская община}}
{{также|Болгария - еврейская община}}
Строка 50: Строка 50:
Большинство выживших [[Алия (репатриация в Израиль)|репатриировались в Израиль]], некоторые вернулись в Македонию, остальные переселились в [[Сербия - еврейская община|Сербию]]. В результате этого число евреев, живущих в Македонии снизилось до 81 в 1952 году.<ref name="JA1968"/>
Большинство выживших [[Алия (репатриация в Израиль)|репатриировались в Израиль]], некоторые вернулись в Македонию, остальные переселились в [[Сербия - еврейская община|Сербию]]. В результате этого число евреев, живущих в Македонии снизилось до 81 в 1952 году.<ref name="JA1968"/>
[[File:The Holocaust Museum in Skopje 20.JPG|250px|right|thumb|Болгарские евреи на принудительных работах. Фото из Музея Холокоста в Скопье, Республика Македония.]]
[[File:The Holocaust Museum in Skopje 20.JPG|250px|right|thumb|Болгарские евреи на принудительных работах. Фото из Музея Холокоста в Скопье, Республика Македония.]]
 +
 +
== См. также: ==
 +
* [[Македония - еврейская община]];
 +
 +
== Литература ==
 +
{{Reflist|refs=
 +
<ref name="isurvived">TRIBUTE, Tsar Boris III of Bulgaria, the Tsar Unifier and Savior of the Bulgarian Jews THE NATIONAL HERO, ''Holocaust Survivors and Remembrance Project''</ref>
 +
 +
<ref name="UnknownRes">Steve Lipman
, The Unknown Rescue, ''The Jewish Week'', April 28, 2000 [http://www.thejewishweek.com/features/unknown_rescue]</ref>
 +
 +
<ref name="novinite">Bulgaria Honors Holocaust Vicitms, 1943 Rescue of Jews, Novinite.com (10 март 2011) [http://www.novinite.com/view_news.php?id=126059]</ref>
 +
 +
<ref name="newsbg3">Честваме 66 години от спасяването на българските евреи, News.bg (10.03.2009) [http://news.ibox.bg/news/id_22664818]</ref>
 +
 +
<ref name="AR">Аврамов, Румен. Комуналният капитализъм: Т.III. София, Фондация Българска наука и култура / Център за либерални стратегии, 2007. ISBN 978-954-90758-9-2.</ref>
 +
 +
<ref name="newsBg1">Ива Иванова, ''Скопие ни "захапа" и за евреите'', News.bg 10.03.2011 [http://news.ibox.bg/news/id_99671648]</ref>
 +
 +
<ref name="newsBg2">Отбелязваме спасението на евреите в България, News.bg, 10.03.2011. [http://news.ibox.bg/material/id_689722484]</ref>
 +
 +
<ref name="MF">Милкова Ф., История на българската буржоазна държава и право през периода 1918-1944 г., С., 1976, с.192.</ref>
 +
 +
<ref name="prvanovSega">Първанов поел в Израел вината  за избиването на 11.000 евреи, ''Сега'' (29.3.2008) [http://www.segabg.com/online/article.asp?issueid=2932&sectionid=2&id=0000405]</ref>
 +
 +
<ref name="HAAR">Yossi Melman and Haaretz Correspondent, Bulgaria accepts blame for deaths of 11,000 Jews in Shoah, HAARETZ (20.03.2008) [http://www.haaretz.com/news/bulgaria-accepts-blame-for-deaths-of-11-000-jews-in-shoah-1.242931]</ref>
 +
 +
<ref name="JevrejskiAlman">Давид Пипера, Јеврејски алманах 1968-1970, Савез јеврејских општина Југославије.</ref>
 +
 +
<ref name="treblinka2008vecer">Марјан Николовски, Вo Треблинка <i>осамна</i> Македонија, Вечер, 24 септември 2008. [http://www.vecer.com.mk/default.asp?ItemID=4BA805F7D779664FB317EC6C4D04DC0C].</ref>
 +
 +
<ref name="treblinka2008dnevnik">Татјана Поповска Наш, Камен од Македонија поставен во Треблинка, ТАЖНА ЦЕРЕМОНИЈА ВО ПОЛСКИОТ ЛОГОР НА СМРТТА, Дневник, 24 септември 2008.  [http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?ItemID=2B6EAE76A7A8374D9BFF5A8A58E0BEE1].</ref>
 +
 +
<ref name="prvanov2008">Бранко Горгевски, ИСТОРИСКО ПРИЗНАНИЕ ОД БУГАРСКИОТ ПРЕТСЕДАТЕЛ - Бугарија призна вина за македонските Евреи, Дневник, 17 април 2008 [http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?ItemID=3B3C8D83FF4B8247AECF8AA8989FD870]</ref>
 +
 +
<ref name="UV2006">Димитар Чулев, Треба да добиеме морална сатисфакција од Бугарија - ИНТЕРВЈУ - Виктор Мизрахи, претседател на Еврејската заедница на Македонија за холокаусто, Утрински Весник, број 1115, 16 октомври 2006.</ref>
 +
 +
<ref name="denes">Only 200 strong, Macedonia's Jews celebrate unity and new synagogue", Ruth E Gruber, Jewish World Review [http://www.jewishworldreview.com/0300/macedonia1.asp ]</ref>
 +
 +
<ref name="HoloEncBulgaria">Bulgaria, Holocaust Encyclopedia http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005355</ref>
 +
 +
<ref name="SA">Shlomo Alboher, The Jews of Monastir Macedonia - The Life and Times of the
 +
Departed Jewish Community of Bitola [http://www.holocaustfund.org/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=118&Itemid=593&lang=mk]</ref>
 +
 +
<ref name="holo2011fev">Архивот му подари вредни артефакти на музејот на холокаустот,  24 Февруари 2011 [http://www.holocaustfund.org/index.php?option=com_content&view=article&id=587%3A2011-02-25-11-15-41&catid=111%3Anovosti&Itemid=577&lang=mk]</ref>
 +
 +
<ref name="voa10mart2011">Соња Трајковска, Oтворен Меморијален центар на холокаустот во Скопје, VOANews, 10 март 2011. [http://www.voanews.com/macedonian/news/Macedonian-Sonja-Holocaust-117753059.html]</ref>
 +
 +
<ref name="press24mart2011">Отворање на Меморијалниот центар на холокаустот, Press24, 10 март 2011 [http://www.press24.mk/story/makedonija/otvoranje-na-memorijalniot-centar-na-holokaustot]</ref>
 +
 +
<ref name="verar">Vera Rich, Bulgaria: Shadows of the holocaust, The Lancet, Vol. 337, Issue 8750, Page 1152, 11 May 1991.</ref>
 +
 +
<ref name="AG2000">G. Adamson, Selective perceptions: The Stockholm International Forum on the Holocaust, Patterns of  Prejudice, Volume 34, 2000, 65-71.</ref>
 +
 +
<ref name="holofund2000">Димитар Чулев, [http://www.holocaustfund.org/index.php?option=com_content&view=article&id=468%3Aizraelskiot-nacionalen-fond-otkriva-novi-momenti-za-ulogata-na-bugarskiot-suveren-kako-bozhemen-evreski-spasitel&catid=111%3Anovosti&Itemid=577&lang=mk Израелскиот  национален фонд открива нови моменти за улогата на бугарскиот суверен  како божемен еврејски спасител - Депортација на Евреите за 300 марки по човек] Среда, 19 Јули 2000 г.</ref>
 +
 +
<ref name="BWI2004">Brustein, W.I., King, R.D. Balkan anti-Semitism: The cases of Bulgaria and Romania before the Holocaust, East  European Politics and Societies
 +
Volume 18, Issue 3, June 2004, Pages 430-454</ref>
 +
 +
<ref name="HB">[http://www.kroraina.com/knigi/rami/h_bojadzhiev_evrei.html  Спасяването на българските евреи през Втората световна война. Глава  седма. Депортацията на евреите от Тракия и Македония. Христо Бояджиев  (София, 1991 год., стр. 43-58)]</ref>
 +
 +
<ref name="ce-review.org">[http://www.ce-review.org/00/4/daskalovski4.html Remembering the Past - Jewish culture battling for survival in Macedonia, Zhidas Daskalovski]</ref>
 +
 +
<ref name="ZK1986">Жамила Колономос, Вера Весковиќ-Вангели, <i>Евреите во Македонија во Втората светска војна (1941-1945)</i>, Зборник на документи, том 1, и том 2, Скопје, 1986. </ref>
 +
 +
<ref name="szb">Битолските народноослободителни партизански одреди, СЗБ-НОВ, Битола, 1982.</ref>
 +
 +
<ref name="ZK1978">Жамила И. Колономос, Битолската еврејска заедница и нејзиното учество во НОВ 1941-1942 год, Зборник – Битола и Битолско во НОВ 1941 И 1942 год. (материјали од Симпозиумот одржан на 11, 12 и 13 април 1977) кн. 2, 1978год. стр. 542, </ref>
 +
 +
<ref name="MHK1961">М.X. Константинов, Занаети и еснафи во Битола и околијата, Битола, 1961 год. стр. 25-79.</ref>
 +
 +
<ref name="MHK1960">М.X. Константинов, Битолски Евреи, Прилози, бр. 1, Битола, 1960.</ref>
 +
 +
<ref name="ushmm.org">[http://www.ushmm.org/wlc/article.php?lang=en&ModuleId=10006804 The Holocaust in Macedonia: Deportation of Monastir Jewry, Mark Cohen, United States Holocaust Memorial Museum]</ref>
 +
 +
<ref name="EJH2008">E.J.Hollander, <i>The final solution in Bulgaria  and Romania: A comparative perspective</i>, East  European Politics and Societies, 22, May 2008, Pages 203-248.</ref>
 +
 +
<ref name="BWI">Brustein, W.I., King, R.D., Anti-semitism as a response to perceived jewish power: The cases of Bulgaria and Romania before the  holocaust, Social  Forces 83, December 2004, Pages 691-708</ref>
 +
 +
<ref name="MBZ">[http://books.google.com/books?id=pR0BAAAACAAJ&dq=Beyond+Hitler's+Grasp:+The+Heroic+Rescue+of+Bulgaria's+Jews&hl=bg&ei=FVkZTqLqE4r6sgbipaDSDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA Beyond Hitler's Grasp: The Heroic Rescue of Bulgaria's Jews, Michael Bar-Zohar, Adams Media Corporation, 2001, ISBN 158062541X, 298 pages.]</ref>
 +
}}
== Источники ==
== Источники ==
* [http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_the_Republic_of_Macedonia Статья "History of the Jews in the Republic of Macedonia" в английском разделе Википедии]
* [http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_the_Republic_of_Macedonia Статья "History of the Jews in the Republic of Macedonia" в английском разделе Википедии]
* [http://www.eleven.co.il/article/15150 Статья "Югославия" в ЭЕЭ на основании КЕЭ, том 10, кол. 799–805]
* [http://www.eleven.co.il/article/15150 Статья "Югославия" в ЭЕЭ на основании КЕЭ, том 10, кол. 799–805]
 +
* [http://mk.wikipedia.org/wiki/Депортација_на_Евреите_од_Македонија Статья "Депортација на Евреите од Македонија" в македонском разделе Википедии]
 +
* [http://www.holocaustfund.org/ Фонд на холокаустот на Евреите од Македонија]
 +
* [http://www.ezrm.org.mk/index.php/mk Еврејска заедница во Република Македонија]
 +
* [http://www.holocaustfund.org/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=113&Itemid=587&lang=mk Видео документи во врска со македонските Евреи, нивниот живот, во врска со Меморијалниот центар, Треблинка и др.]
 +
* [http://www.ushmm.org/ United States Holocaust Memorial Museum]
 +
* [http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10006804 The Holocaust in Macedonia: Deportation of Monastir Jewry]
 +
* [http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10006079 Sephardi Jews during the Holocaust]
 +
* [http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005355 Holocaust Encyclopedia - Bulgaria]
 +
*'''Евреите од Битола''' - [http://www.youtube.com/watch?v=bbT82Y-KI08&feature=related 1 дел], [http://www.youtube.com/watch?v=_gwgl2C6fvc&feature=related 2 дел] и [http://www.youtube.com/watch?v=SlRDwY95GjU&feature=related 3 дел] - документарен филм изработен од страна на Македонска телевизија
 +
 +
<!-- ;Документи
 +
 +
*[[s:Македонските Евреи во концентрациони логори!|Леток на Месниот комитет на КПЈ во Битола по повод депортирањето на Евреите од градот и Македонија]]
 +
*[[s:Тероро и плачката над Еврејте|Напис во „Народен глас", весник на партиската организација во Штип, по повод депортација на Евреите од Македонија]]
 +
*[[s:Извештај на НДХ за политичката состојба во Македонија под бугарска окупација|Извештај од воениот пратеник на Независна Држава Хрватска во Софија до Министерството на хрватското домобранство за политичката состојба во Македонија под бугарска окупација]]
 +
*[[s:Дневник на Богдан Филов (11 март 1943)|Дел од дневникот на Богдан Филов,
 +
министер-претседател на Бугарија, кој се однесува на интервенцијата на Шарл Редар, амбасадор на Швајцарија во Бугарија, во врска со нрогонувањата на Евреите]] -->
== Примечания ==
== Примечания ==
Строка 60: Строка 157:
[[Категория:Холокост]]
[[Категория:Холокост]]
[[Категория:История евреев по странам]]
[[Категория:История евреев по странам]]
 +
 +
<!--
 +
{{multiple image | footer    = Во [[Меморијалниот центар на холокаустот]] во [[Скопје]] поставени се три урни со пепел на македонските Евреи. Тие во Македонија се донесени во [[1961]] година и биле изложени во [[Битола]], [[Скопје]] и во [[Штип]]. Од овие три града ноќта меѓу 10 и 11 март 1943 година биле собрани речиси сите [[Евреи]] од Македонија и кон крајот на март од скопскиот Монопол биле депортирани во логорот на смртта во [[Полска]].<ref>{{цитирана мрежна страница|url=http://www.kanal5.com.mk/default.aspx?mId=37&eventId=72369|title=Урните со пепел на македонските Евреи жртви на Холокаустот на едно место|last=Јовановска|first=Маја|publisher=Канал 5|language=македонски|accessdate=2011-07-10}}</ref>
 +
| align    = right
 +
| image1    =The Holocaust Museum in Skopje 10.JPG
 +
| width1    = 120
 +
| alt1      = Урната од Скопје
 +
| caption1  = <center>Урната од Скопје</center>
 +
| link1    = Mule 
 +
 +
| image2    = The Holocaust Museum in Skopje 9.JPG
 +
| width2    = 120
 +
| alt2      = Урната од Битола
 +
| caption2  = <center>Урната од Битола</center>
 +
| link2    = 
 +
| image3    = The Holocaust Museum in Skopje 8.JPG
 +
| width3    = 120
 +
| alt3      = Урната од Штип
 +
| caption3  = <center>Урната од Штип<br />  }}
 +
'''Депортацијата на Евреите од Македонија''' претставува настан од [[Втора светска војна|Втората светска војна]] организиран од владите на фашистичка Бугарија и нацистичка Германија, со цел систематска елиминација на еврејското население од т.н. „новоослободени територии“ од страна на бугарската власт. Депортацијата на Евреите од Македонија претставува дел од депортација на Евреите од сите „новоослободени територии“ ([[Вардарска Македонија]], [[Егејска Македонија]], [[Поморавје]]то (Србија), и [[Тракија]]).<ref name="ZK1986"/><ref name="verar"/><ref name="SA"/><ref name="HoloEncBulgaria"/>
 +
 +
Сите [[Историја на Евреите во Македонија|Евреи од Македонија]] биле депортирани во логорот [[Треблинка]] во [[Полска]], каде што биле задушени во гасни комори. Од [[Треблинка]] не се вратил никој. Не останал ниту еден сведок да прераскаже за стравотиите на уништувањето на еврејското население од Македонија. Документите се единствените сведоци за докажувањето на судбината на [[Евреи]]те во Македонија.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
Од Вардарска Македонија биле иселени над 7.000 Евреи, додека вклучувајќи ги и оние од Егејска Македонија и Тракија околу 11.400.<ref name="szb"/><ref name="verar"/><ref name="HoloEncBulgaria"/> Според податоци од октомври 1945 година, на територијата на денешна Македонија преостанале само 419 лица, чијашто заедница денес брои околу 200.<ref name="denes"/>
 +
 +
== Антисемитизмот во фашистичка Бугарија ==
 +
[[Image:Daf_rishon.jpg|thumb|250px|Бугарскиот закон за заштита на нацијата ]]
 +
[[Image:big17jv8.jpg|thumb|250px|Табли кои се ставале на еврејските куќи (горе) и табли кои го забранувале влезот на Евреите (долу). Експонат од Меморијалниот центар на холокаустот на Евреите од Македонија во Скопје]]
 +
[[Image:Skopsko Kale, stara.jpg|thumb|250px|Поглед кон Еврејското Маало под Калето во Скопје. <small>(Стара скопска разгледница)</small> ]]
 +
 +
За разлика од [[Романија]] (исто така сојузник била сојузник на нацистичка  Германија) земја во која виктимизацијата на Евреите на почетокот на  војната изнесувала околу 50%, во [[Бугарија]] виктимизацијата на Евреите  изнесувала околу 20%. Во обете земји во периодот од 1899 до 1939 антисемитизмот бил во пораст.<ref name="BWI2004"/> Но, ситуацијата се влошувала со влошување на економската состојба во државата, антисемитизмот растел со оглед на фактот што поголемиот број од Евреите ја сочинувале стедната класа во општеството.<ref name="EJH2008"/>
 +
 +
=== Закон за заштита на нацијата ===
 +
Во јули 1940 година [[Бугарија]] започнува со донесување на антисeмитски закони.<ref name="HoloEncBulgaria"/> Во јануари 1941 година го донесува „Закон за  заштита на нацијата“.<ref name="HoloEncBulgaria"/> Во март 1941 година Бугарија станува сојузник на [[Силите на оската]].<ref name="HoloEncBulgaria"/><ref name="MF"/>
 +
 +
При спроведување на „Законот за заштита на нацијата“ посебно се водело сметка за чeтвртата глава која се однесувала „За имотот на лица со eврeјско потeкло“, како и на пeттата глава „За профeсионалната и eкономската активност на лицата со eврeјско потeкло“. Во овој закон билe навeдeни ситe можни занимања со кои нe смееле да сe занимаваат Eврeитe со што им била намалена можноста  да се заработи за пристоен живот. Со одземањe на основнитe граѓански права всушност почнала бeздушната и систeматска ликвидација на [[Eврeи]]тe во границата на тогашното трeто бугарско царство.<ref name="MHK1961"/><ref name="MHK1960"/>
 +
 +
Уште со самиот почеток на окупацијата [[Бугари]]те започнале да го спроведуваат законот. На 9 април 1941 година забележано е дека во Битола биле обележани сите еврејски куќи, трговски и занаетчиски дуќани (види слика).<ref name="MHK1961"/><ref name="MHK1960"/>
 +
 +
Според „Законот за заштита на нацијата“ секој Евреин бил должен да пополни специјална декларација која содржела:
 +
 +
*Недвижен имот
 +
**куќа, станови, магацини, згради, стоваришта, сушилници, фабрики, работилници, вили за лeтувањe, зeмјодeлски добра и друго;
 +
**нeизградeни парцeли, ниви, ливади, шуми, пасишта, лозја;
 +
**рудници, руднички концeсии и друго;
 +
*Подвижен имот
 +
**пари (бугарски банкноти и чeкови);
 +
**пари (странски банкноти и чeкови);
 +
**сметки во бугарски банки;
 +
**сметки во странски банки;
 +
**златни монeти во ситe видови, злато во зрно, сeкаков вид злато, накит (часовници, табакeри, бразлeтни, брошeви, прстeни, дијадeми);
 +
**златни прeдмeти и сeрвиси (гравури, украси, статуeти, вилушки, ножeви, садови и сл.)
 +
**скапоцeни камeња (дијаманти, рубини, бисери, брилијанти, опишани по видот и каратитe)
 +
**бугарски и странски обврзници;
 +
**акции дeлови од акции на бугарски и странски прeтпријатија;
 +
**мeбeл (спални соби, трпeзарии, салони, кабинeти, гарнитури, клавир, радио, отомани и друго бeз кујни;
 +
**скапоцeни странски штофови, ситe видови на кожа (обработeна или нe), кожни капути и сл.
 +
**бугарски и странски тeписи;
 +
**ситe прeвозни срeдства;
 +
***(автомобили, мотори, вeлосипeди, пајтони, запрeжни коли и др.)
 +
***(бродови, шлeпови, моторни чамци, чамци, лаѓи)
 +
**машини во фабрикитe и работилницитe, како и ситe алатки во нив,
 +
**стока во магацинитe, фабрикитe, работилницитe, складишта и слично;
 +
**разни видови на инсталација, инвeнтар и.т.н.;
 +
**нeпрeдвидeни работи;
 +
*Наслeдства
 +
**наслeдства на ситe члeнови на сeмeјството;
 +
**на лицe мeсто;
 +
**движен имот;
 +
**недвижен  имот;
 +
**скапоцeности;
 +
**златни монeти, злато во сeкаков облик, скапоцeни камeња, златни прeдмeти, накит, облигации, акции, мeбeл;
 +
*Побарувања
 +
**побарувања во зeмја;
 +
**полиси, долгови;
 +
**прeбарувања во странство;
 +
**учeство во други прeтпријатија, тајни влогови, смeтки;
 +
*Долгови
 +
**разни долгови во Бугарија;
 +
**разни долгови во странство.
 +
 +
Вредноста за сите конфискувани работи требало да биде внесена во бугарски лeвови. Комисијата одговорна за пописот на имотот на македонските Eврeи работата ја завршила кон крајот на 1941 год. За вршењето на работата на Комисијата која ја вршела конфискацијата и [[Бугари]]те и [[Германци]]те ги уценувале [[Eврeи]]тe барајќи им пари или други врeдности за да не им ја впишат вистинската вредност на предметите. Вака била спроведена целосната евиденција за имотот на [[Евреи]]тe.
 +
 +
Во [[1942]] година притисокот врз [[Евреи]]тe уште повеќе пораснал кога во Битола допатувале тројца специјални инспектори за „eврeјското прашањe“. Всушност нивното доаѓање било поврзано со запoчнување на потполниот геноцид со меѓусебен договор на бугарскитe и гeрмански фашисти. Започнала економска ликвидација на [[Евреи]]тe.<ref name="ZK1978"/>
 +
 +
Со спeцијални соопштeнија билe извeстeни [[Евреи]]тe кои билe на пeчалба надвор од родното место дека мора да платат одредена казна на државата. Билe испратeни такви соопштeнија на Eврeите пeчалбари во [[Амeрика]], [[Хрватска]], [[Босна]], [[Палестина]], [[Србија]], [[Грција]], [[Егејска Македонија]] ([[Солун]]). Овиe Eврeи пeчалбари платилe вкупно 34.000.000 лeва казна. Ониe кои нe ја платиле паричната казна, биле притворени и им бил конфискуван имотот.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
=== Состојбата на Евреите во Бугарија во текот на Втората светска војна ===
 +
Покрај сето ова [[Бугарија]], како и [[Романија]], успеале да го зачуваат сопственото еврејско население.<ref name="BWI"/> Сепак, некои сметаат дека спасувањето на 50.000 евреи во т.н. Стара Бугариja е „уникатен чин“.<ref name="MBZ"/>
 +
 +
Наспроти фашистичката власт, Бугарската Православна Црква и голем број бугарски интелектуалци во тоа време застанале во заштита на Евреите и против срамниот чин што јавно го спроведувала владата на [[Богдан Филов]]. Меѓу нив бил и спикерот на тогашниот парламент [[Димитар Пешев]], кој јавно се спротивставил на сервилната политика кон Берлин.<ref name="holofund2000"/><ref name="UV2006"/> За жал, Патријархот Кирил, спикерот Димитар Пешев заедно со 42 членови на парламентот,<ref name="UnknownRes"/> и бугарските интелектуалци не успеале да го спречат депортирањето на Еврите од окупираните бугарски територии, [[Македонија]] и [[Тракија]].<ref name="holofund2000"/><ref name="UV2006"/><ref name="UnknownRes"/>
 +
 +
[[Image:The Holocaust Museum in Skopje 20.JPG|thumb|250px|Евреи на принудна работа во Бугарија. Сликата е изложена во Музејот на Холокаустот во Скопје.]]
 +
Покрај овие напори на дел од бугарската јавност, бугарските Евреи во текот на годините на спроведување на антисемитските закони не биле поштедувани:<ref name="HoloEncBulgaria"/><ref name="AR"/>
 +
* Мажите [[Евреи]] на возраст од 20 до 40 години, во периодот од 1941 до 1943 година биле регрутирани за принудна работа.<ref name="HoloEncBulgaria"/>
 +
* Нивните куќи биле обележувани (види слика).
 +
* Слично како и во нацистичка Германија и бугарските Евреи биле приморувани да носат жолти ленти со Давидовата ѕвезда.<ref name="HoloEncBulgaria"/>
 +
* Бугарската влада ги протерала софиските [[Евреи]] во провинција. (Во 1934 во [[Софија]] живееле околу 26.000 [[Евреи]], што претставувало околу 9% од вкупната популација на градот). Во рок од две недели околу 20.000 Евреи од градот биле протерани.<ref name="HoloEncBulgaria"/>
 +
* Протестите на Еврејското и на нееврејското население против раселувањето биле брутално задушувани.<ref name="HoloEncBulgaria"/>
 +
* Mешаните бракови меѓу Бугари и Евреи биле забранети<ref name="AR"/>
 +
* Постоела забрана за вршење на одредени професии и поседување на акции во претпријатија од страна на Евреите,<ref name="AR"/>
 +
* Наметнати биле вонредни даноци на еврејското население,<ref name="AR"/>
 +
* Воведен бил полициски час за Евреите,<ref name="AR"/>
 +
* Евреите можеле да купуваат леб само од одредени фурни,<ref name="AR"/>
 +
* Во некои улици движењето на Евреите било забрането.<ref name="AR"/>
 +
 +
== Планирање на депортацијата ==
 +
[[Image:The Holocaust Museum in Skopje 17.JPG|thumb|220px|Во почетокот на 1942 година бугарските окупациски власти во Битола наредиле сите глави на Еврејските домаќинства да внесат во регистар свое име, адреса и фотографија. Овој регистар е единствен во аналите на историјата на Холокаустот, бидејќи најверојатно е единствен зачуван таков документ што некогаш бил составен. <small>(Експонат во Музејот на Холокаустот во Скопје)</small>]]
 +
[[Image:big20zu5.jpg|thumb|220px|Македонски Евреи во заробеништво од страна на бугарите во Тутунскиот комбинат - Скопје во 1942 г.]]
 +
 +
Ликвидирањето на Евреите од Македонија било резултат на договор меѓу нацистичка  Германија и Царството Бугарија. Од името на двете држави на 2 февруари 1943 година договорот го потпишале [[Адолф Бекерле]], (германски полномошен министер во Бугарија) и [[Петар Габровски]], бугарски министер за внатрешни работи.<ref name="szb"/><ref name="ZK1978"/>
 +
 +
Конкретните планови за депортацијата се документирани во извештај од 12 ноември 1942 година на Министерството за надворешни работи од Германија до Германската легација во Софија во кој се вели дека „Бугарската влада со особено задоволство известува дека конечно ќе се реши еврејското прашање.“<ref name="ZK1986"/> Покрај ова бугарската влада бара од Германија да и ги достави деталните планови за иселување на Евреите од [[Романија]] за и таа да преземе неопходни мерки за иселување на Евреите.
 +
 +
На Комесарството за еврејски прашања бугарската влада му дава налог да направи списоци на целокупното еврејско население во [[Македонија]], со имотите на сите членови на семејството, возраст, пол, професијата и улицата, бројот и местото на живеење. Рокот за доставување на главните списоци бил само неколку дена. Делегатот на скопската еврејска општина бил задолжен покрај списоците на еврејското население од [[Скопје]] да достави списоци за Евреите што живеле во места каде што поради малиот број на Евреи не се формирани еврејски општини. Станува збор за: [[Куманово]], [[Прешево]], [[Удово]], [[Гевгелија]], [[Крива Паланка]] и [[Бујановац]]. Собраните податоци покажувале дека во 1941 година во Скопје имало 1181 семејства со 3795 члена, во Битола имало 810 семејства со 3351 члена, во Штип 140 семејства со 551 члена, во Куманово 7 семејства со 17 члена, во Гевгелија 3 семејства со 11 члена, во Велес имало 2 семејства со 8 члена, во Крива Паланка 1 семејство со 5 члена, а во останатите места 6 семејства со 28 члена. Станува збор за вкупно 2150 семејства со 7762 члена.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
Фашистичките влади на Бугарија и нацистичка Германија во тајност ги водат преговорите за предавање на еврејското население од окупираните бугарските територии на Германците. На 22 февруари 1943 година во Софија се потпишува спогодба за иселување на 20.000 Евреи од териториите окупирани од страна на Бугарија, односно од [[Тракија]] и Македонија. Иселувањето ќе се реализира во источните германски области (односно во [[Полска]]). Спогодбата била потпишана од [[Александар Белев]], комесар на Комесарството за еврејски прашања при Министерството за внатрешни работи и народно здравје во Софија и oд германскиот капетан на заштитните одреди (СС-дивизии) [[Теодор Данекер]]. Спогодбата е донесена по одобрување на Министерскиот совет на Бугарија. Во спогодбата се утврдени појдовните железнички станици, и тоа:
 +
 +
*од [[Скопје]] 5000 лица во 5 воза
 +
*од [[Битола]] 3000 лица во 3 воза
 +
* од [[Пирот]] 2000 лица во 2 воза
 +
*од [[Горна Џумаја]] 3000 лица во 3 воза
 +
*од [[Дупница]] 3000 лица во 3 воза
 +
*од [[Радомир]] 4000 лица во 4 воза
 +
 +
Министерот за внатрешни работи и народно здравје [[Петар Габровски]] поднел извештај до Министерскиот совет дека во однос на постигнатата спогодба помеѓу [[Бугарија]] и [[Германија]] претстои иселување од земјата на 20.000 лица со еврејско потекло од „новоослободените земји“ и дека тие ќе бидат сместени во логори во градовите: [[Скопје]], [[Пирот]], [[Горна Џумаја]], [[Дупница]] и [[Радомир]]. Министерскиот совет го овластува комесарот за еврејски прашања да ја реализира спогодбата. Од писмото на Бекерле (германскиот полномошник министер до германското Министерство за надворешни работи во [[Бугарија]]), од 22 јануари 1943 година,  за разговорите со министерот за надворешни работи на Бугарија по повод иселувањето на Евреите се потврдува дека покрај активностите преземени против Евреите ќе треба прво да се иселат Евреите од „новоослободените територии“. Во преговорите помеѓу германската нацистичка влада и бугарската фашистичка влада постојано е присутно иселувањето, односно испраќањето во логори на смртта не само на Евреите од „новоослободените територии“, но и од старите предели на Бугарија.
 +
 +
Во телеграмата од 4 април 1943 година од [[Ото фон Рибентроп]], министер за надворешни работи на нацистичка Германија, испратена до Германската легација во [[Софија]] за разговорите во [[Берлин]] со царот [[Борис ІІІ|Борис]] за еврејскиот проблем во точка 4 се вели „...Царот изјави дека досега дал согласност за иселување во Источна Европа само за Евреите од [[Македонија]] и [[Тракија]]. За Евреите од самата Бугарија тој сака да се иселат само еден мал број болшевичко-комунистички елементи. Другите 25.000 Евреи ќе ги собере во концентрациони логори во земјата, зашто има потреба за градење на патишта. Не се задржав на изјавата на царот и се задоволив со тоа што му истакнав дека според наше мислење само радикалното решение е единствено вистинско решение на еврејското прашање...“
 +
 +
По потпишувањето на договорот, следи Протоколот бр. 32 на Министерсксиот совет од 2 март 1943 година, со кој се предвидуваат организационите мерки за депортирањето на 20.000 Евреи од „новите“ и „старите“ предели на Бугарија и за одземање на имотите.
 +
 +
== Акцијата за апсењето на Евреите во Македонија ==
 +
[[Image:The Holocaust Museum in Skopje 29.JPG|thumb|270px|Вагонот на смртта. Оригинален експонат во Музејот на Холокаустот во Скопје. ]]
 +
Во ноќта помеѓу 10 и 11 март 1943 година градовите [[Битола]], [[Штип]] и [[Скопје]] биле блокирани, а еврејските населби опколени со бугарска војска и полиција. Во раните утрински часови на 11 март започнало собирањето на Евреите.<ref name="ce-review.org"/> Од куќа до куќа оделе по неколку вооружени полицајци, агенти и војници и ги собирале Евреите. Жените, децата и болните ги товареле во камиони или во шпедитерски коли. Полицајците на луѓето им велеле со нив да ги земат сите скапоцености и пари, зашто ќе им требаат, и дека ќе бидат префрлени во Бугарија. Пљачкосувањето на имотот настанало уште на самото место, во куќите, при собирањето на Евреите. Продолжило на железничките станици во [[Битола]] и [[Штип]], но и во Државниот монопол во Скопје.<ref name="ushmm.org"/><ref name="press24mart2011"/> Се проценува дека имотот и средствата на депортираните Евреи изнесувал околу 16 милиони американски долари (проценка направена во 2006 година).<ref name="UV2006"/> Мал дел од одземените предмети кои ги поседувал Архивот на Македонија меѓу кои (детска белегзија,  златна турска пара и  обетка, осум златни навлаки за заби и др.) од февруари 2011 година се наоѓаат во Меморијалниот центар на холокаустот на Евреите од  Македонија.<ref name="holo2011fev"/>
 +
 +
На Главната дирекција на железниците ѝ било наложено, без надомест, со специјални возови, да ги превезува Евреите од Македонија и Беломорието до местата определени од страна на Комесарството за еврејски прашања. На реквизиционите комисии им било наредено во населените места посочени од Комесарството за еврејски прашања да одземат згради потребни за создавање на логори каде што ќе бидат сместени депортираните. Биле мобилизирани граѓански лица коишто по иселувањето на Евреите требало да ги чуваат еврејските имоти сè до нивното ликвидирање. Чуварите биле плаќани од фондот „Еврејски општини“. Сиот неподвижен имоти на иселените Евреи го одзема бугарската држава. Сиот подвижен имот од лицата од еврејско потекло што биле иселени требало да биде продаден од страна на Комесарството за еврејски прашања, по специјална наредба, а средствата требало да се внесат во фондот „Еврејски општини“. На комесарот за еврејски прашања наложено му било да исели 20.000 души Евреи, како што било предвидено со договорот со германските власти.
 +
 +
Комесарот за еврејски прашања издава и „Правилник за организација и функционирање на привремените концентрациони логори“. Правилникот однапред предвидува исклучително нехумани постапки. Некои од членовите на Правилникот се наведени подолу:
 +
* Во член 7 од Правилникот се предвидува дека користењето на клозетите се врши групно во придружба на чуварите.
 +
* Според член 10 се забранува палење печки или внесување мангал - без греење во зимата 1943 година која била исклучително студена.<ref name="ZK1986"/>
 +
* Во член 13 од Правилник се вели дека на притворените им се остава само покривка, облека и храна, сè друго им се одзема.
 +
* Со член 18 се забранува гледање преку прозорците, нивно отворање, пишување писма и читање весници.
 +
* Во член 25 се предвидува храна двапати дневно, а за децата до 10 години трипати дневно, итн.
 +
 +
Издадени се десетина наредби со кои се назначуваат лица за разни технички служби во логорот, почнувајќи од 9 март.
 +
 +
Во [[Скопје]] за логор биле приспособени зградите на скопскиот Државен монопол, коj се наоѓал до железничката станица и бил погоден за натамошниот транспорт. Иако подготовките се спроведувале во најголема тајност преку разни канали, меѓу кои и преку активисти од Народноослободителното дижење, се дознало дека се подготвува нешто против [[Евреи]]те. Не се знаело колкумина и каде ќе бидат интернирани (во Бугарија или на друго место). За логорите на смртта ништо не се знаело. Фашистичкиот печат од тие денови велел дека Евреите ќе бидат одведени на принудна работа.
 +
 +
На 10 март делегација на битолските Евреи била примена од владиката, кој великодушно ветил дека нема да дозволи ништо да им се случи. Делегацијата била пречекана од голем број граѓани Евреи кои радосно ја примија веста.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
Меѓу 7215 души што беа затворени во магацините на Државниот монопол имало:
 +
* деца до 3 години:    539
 +
* деца од 3 до 10 години:    602
 +
* деца од 10 до 16 години:    1172
 +
* старци преку 60 години:    865
 +
* тешки болни врзани за постела:    250
 +
* бремени жени кои се породиле во логорот:    4
 +
* при самото пристигнување во логорот починале:    4
 +
 +
Од овие податоци се гледа дека повеќе од една третина од логорашите биле беспомошни. Од логорот биле пуштени 198 лица Евреи, странски државјани и 67 лица, лекари, аптекари и членови на нивни семејства. Странските државјани биле пуштени по интервенцијата од конзуларните претставништва. Лекарите и аптекарите биле дефицитарен стручен кадар потребен на бугарските власти и затоа беа пуштени од логорот.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
Од страна на германските и бугарските фашистички органи, депортирањето на Евреите од Македонија било организирано во три етапи:
 +
* Првиот транспорт со скопски Евреи започнал на 22 март 1943 година.
 +
* Вториот транспорт започнал на 25 март со дел од скопски, сите штипски и група битолски Евреи.
 +
* Третиот транспорт започнал на 29 март со околу 2.500 души.
 +
 +
== Бројот на депортирани Евреи од Македонија ==
 +
За бројот на депортираните Евреи постојат различни податоци во бугарските официјални списоци. Постојат две групи оригинални списоци за македонските Евреи направени во  самиот логор непосредно пред депортацијата; бугарски, според кој во  логорот во Скопје се наоѓале 1702 семејства со 7056 членови, и  германски, според кои во логорот се наоѓале 1828 семејства со 7162  членови – со  основни податоци. Во тајното писмо од 18 март 1943 година од А. Вите,  германски конзул во Скопје, испратено до Министерството за надворешни  работи во Берлин, се наведува дека се иселени 7240 Евреи.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
Во извештајот на Германската легација во Софија до Главната царска управа за безбедност и работи за иселувањето на Евреите од Бугарија се наведува дека се иселени 7122 лица македонски Евреи.
 +
 +
=== Евреите од Егејска Македонија и од Тракија ===
 +
Заедно со Евреите од Вардарскиот дел на Македонија бугарските власти депортирале и Евреи од Тракија и од Егејска Македонија. Со ова вкупниот број на депортирани Евреи во логорите на смртта од бугарските власти во текот на Втората светска војна изнесува околу 11.400.<ref name="szb"/><ref name="verar"/><ref name="HoloEncBulgaria"/>
 +
 +
== Треблинка ==
 +
[[Image:Treblinka Concentration Camp sign by David Shankbone.jpg|thumb|220px|Концентрациониот логор Треблинка, местото каде се егзекутирани сите македонски Евреи]]
 +
Сите Евреи од Македонија биле депортирани во логорот [[Треблинка]] во [[Полска]], каде што биле задушени во гасни комори. Од [[Треблинка]] не се вратил никој. Не останал ниту еден сведок да прераскаже за стравотиите на уништувањето на еврејското население од Македонија. Документите се единствените сведоци за докажувањето на судбината на [[Евреи]]те во Македонија.<ref name="ZK1986"/>
 +
 +
Според проценките, во [[Треблинка]] се убиени околу 900.000 луѓе, од кои  над 750.000 Евреи. Жртвите на холокаустот во тој логор, лоциран 100 километри североисточно од Варшава, биле убивани во периодот од јули 1942 до октомври 1943 година.<ref name="press24mart2011"/>
 +
 +
== Последици ==
 +
Според <i>Јеврејски алманах</i> издаван од Сојузот на еврјските општини во Југославија веднаш по Втората светска војна во Македонија преостанале само 419 Евреи (во октомври 1945 година).<ref name="JevrejskiAlman"/> Нивниот број, до април 1947 година се зголемил на 534. Потоа, како резултат на иселување на голем дел од преостанатите Евреи од Македонија [[Израел]] во 1952 година регистрирани се само 82 припадници на еврејската заедница во Македонија.<ref name="JevrejskiAlman"/> Денес во Македонија живеат околу 200 [[Евреи]]. Скоро сите живеат во Скопје, но има едно семејство во Штип и еден Евреин во Битола.<ref name="denes"/>
 +
 +
==Современи Бугарски ставови==
 +
Во [[Бугарија]] се смета дека статусот на [[Тракија]] и [[Македонија]] одиграл главна улога за судбината на Евреите таму. Се смета дека овие провинции биле освоени од германските трупи, а потоа цивилната и воената власт ѝ биле предадени на Бугарија на администрација. На овој начин, Бугарија се чувствувала зависна од Германија и се однесувала многу построго кон Евреите од овие области, отколку кон оние во „Стара Бугарија“.<ref name="HB"/>
 +
 +
На Стокхолскиот меѓународен форум за холокалустот (The Stockholm International Forum on the Holocaust) кој се одржал во Стокхолм во периодот од 26 - 28 јануари 2000 година, во извештајот презентиран од  Г.Адамсон се вели дека во погледите на холокаустот биле „евидентни националистички тенденции посебно од делегатите од [[Бугарија]], [[Латвија]], [[Унгарија]] и [[Турција]].“<ref name="AG2000"/> Во извештајот потоа се продолжува со анализира и критика на говорите на делегатите од овие земји. Критиките во однос на бугарската делегација се однесуваат на саможртвата на Бугарија во отпорот против нацистите. Овие гледишта во голема мерка биле пренагласувни во говорите смета Адамсон, па дури и се претерувало во истакнувањрто на добротворниот карактер на бугарскиот народ во целина.<ref name="AG2000"/> На оваа конференција бугарските делегати, исто така, лажно сведочеле дека депортацијата на Евреите во одредени области надвор од границите на предвоена [[Бугарија]] не биле извршени од страна на ''Бугари''. Во истиот говор, спротивно на доказитe, било истакнувано дека бугарскиот парламент едногласно се спротивставувал на антисемитизмот.<ref name="AG2000"/>
 +
 +
Покрај сето ова, на истата конференција [[Петар Стојанов]] побарал признание за хуманоста на Бугарија.<ref name="holofund2000"/> Истата година, Еврејската заедница во Македонија упатила апел за утврдување на вината на царот [[Борис ІІІ|Борис]] во геноцидот над [[Eвреи]]те.<ref name="holofund2000"/>
 +
 +
Поранешниот претседател [[Петар Стојанов]] рекол дека прогон на Евреите, во последните 700 години, се вршел кога Бугарија била под странска власт (турската или византиската власт).<ref name="UnknownRes"/>
 +
 +
Поранешниот бугарски претседател [[Жељу Желев]] ги рехабилитирал воените злосторници меѓу кои и [[Богдан Филов]], премиерот на бугарската влада од годините на фашистичкиа Бугарија и другите околу него како на пример делегатот на Комесаријатот за еврејски прашања надлежен за Скопје, Иван Захариев кој раководел со собирањето на Евреите во Монополот во Скопје и нивната депортацијата кон [[Треблинка]].<ref name="HAAR"/><ref name="holofund2000"/>
 +
 +
Во 1996 година бугарските Евреи кои живеат во [[САД]], во чест на [[Борис ІІІ]] и спасувањето на 50.000 бугарски Евреи, подигнале шума во [[Израел]] која е наречена ''Бугарска шума''. Како дел од истата иницијатива биле подигнати и споменици на царот, на царицата Јоана, на Димитар Пешев, на достојниците на Бугарската црква и на други заслужни личности од тоа време.<ref name="isurvived"/>
 +
 +
Како резултат на реакциите на Израелците со македонско потекло<ref name="HAAR"/> и на некои бугарски интелектуалци,{{факт}} откако биле преиспитани сознанијата за депортацијата на Евреите од Македонија, Тракија и Поморавјето со наредба на претседателот на Израел, [[Шимон Перез]], сите споменици биле отстранети.<ref name="holofund2000"/><ref name="HAAR"/><ref name="isurvived"/>
 +
 +
На 13 февруари 2003 годинa со одлука на владата на Бугарија 10 март е прогласен за ''Ден на холокаустот и на жртвите на кривичните дела против човештвото''.<ref name="newsbg3"/><ref name="novinite"/> Во Бугарија овој датум истовремено се слави и како ''Ден на спасување на 50.000 бугарски Евреи''.<ref name="newsBg2"/>
 +
 +
Како реакција на отворањето на ''Меморијалниот центар на холокаустот на Евреите од Македонија'' во Скопје бугарскиот историчар Георги Марков го нарекол настанот „антибугарска кампања“.<ref name="newsBg1"/>
 +
 +
=== Признавање на вината од страна на претседател на Бугарија ===
 +
[[Податотека:Georgi Purvanov-2.jpg|мини|Георги Прванов]]
 +
Во 2008 година [[Георги Прванов]], претседател на Бугарија од 2002 година, при посетата на [[Израел]] ја признал вината за депортацијата на Евреите од Македонија, Тракија и Поморавјето во логорите на смртта. Прванов е прв бугарски државен функционер кој јавно ја признал вината на неговата земја за учество во систематското уништување на Евреите во Втората светска војна.<ref name="prvanov2008"/><ref name="HAAR"/><ref name="prvanovSega"/> Во врска со ова во Ерусалим тој рекол:
 +
 +
{{quote|''„Додека оправдано се гордееме со направеното за да ги спасиме Евреите, не треба да  заборавиме дека во исто време во Бугарија имало антисемитски режим и не треба да бегаме од одговорноста за судбината на повеќе од 11.000 Евреи  кои биле депортирани од Тракија и Македонија во логорите на смртта.“''<ref name="prvanovSega"/>}}
 +
 +
и
 +
 +
{{quote|''„Ние преземаме историската одговорност за смртта на Евреите од Тракија и Македонија.“''<ref name="prvanovSega"/>}}
 +
 +
Оваа изјава д-р Нисим Јоша, водач на македонските Евреи во [[Израел]], ја оценува како „голем успех и чекор напред“, но додава дека неговата организација би сакала Бугарија и официјално да се извини, како што тоа го направил претседателот [[Жак Ширак]] за депортација на 75.000 француски Евреи за време на војната.<ref name="prvanovSega"/><ref name="HAAR"/>
 +
 +
Eден израелски весник во врска со признанието во текст под наслов „Бугарија ја прифати вината за 11.000 жртви на холокаустот“ пишува дека нацистичка Германија му ги подарила овие територии на бугарското царство како знак на благодарност за неговата  соработка.“ и дека „Бугарската полиција, која дејствувала под нацистички наредби, ги уапсила Евреите во анектираните територии и ги депортирала  во [[Треблинка]] во 1943 година. Во исто време, Бугарската црква и политичките лидери спасиле 48.000 Евреи што живееле во Бугарија, иако нацистите побарале и тие да бидат  депортирани.“<ref name="prvanov2008"/>
 +
 +
Еврејската заедница од Македонија побарува од [[Бугарија]] околу 16,5 милиони долари отштета за имотот што бугарските фашисти го заплениле од Евреите.<ref name="UV2006"/> Еврејската  заедница од Македонија смета дека сево ова ќе помогне во постапката за обесштетување.<ref name="prvanov2008"/>
 +
 +
По повод овој чекор на добра волја од бугарскиот претседател, Еврејската заедница во Македонија се надева дека на жртвите ќе им биде оддадена почит и пред скопскиот Монопол, каде што бил собирниот центар од кој биле транспортирани Евреите и  дека ќе биде повлечена одлуката на бугарскиот Врховен суд од 1996 година  за рехабилитација на директните виновници за холокаустот - тогашниот  бугарски премиер [[Богдан Филов]], министерот за внатрешни работи Габровски и  уште 40 други злосторници осудени во 1945 година.<ref name="prvanov2008"/>
 +
 +
== Македонија во спомен на Евреите - жртви на холокаустот ==
 +
[[Image:The Holocaust Museum in Skopje 5.JPG|thumb|left|260px|Меморијалниот  центар на холокаустот на Евреите од Македонија во Скопје, кој по  Израел, Вашингтон и Берлин е четврт таков од овој тип во светот]]
 +
 +
[[Image:Monument of deported Jews in Štip 03.JPG|thumb|170px|[[Споменик на депортираните Евреи (Штип)|Споменикот на депортираните Евреи]] во [[Штип]]]]
 +
Во 1985 година во Штип е подигнат [[Споменик на депортираните Евреи (Штип)|Споменик на депортираните Евреи]] од тој град.
 +
[[Image:Скопје-gulapska trojka.jpg|thumb|170px|[[Симфонија на мирот (Скопје)|„Симфонија на мирот“]], дело на [[Томе Серафимовски]], посветена на депортираните Скопски Евреи]]
 +
На 22 март 2005 година бил поставен камен-темелник на Меморијалниот центар на холокаустот во Скопје на местото каде некогаш се наоѓало скопското [[Еврејско маало]]. Меморијалниот центар претставува репрезентативен објект кој свечено бил пуштен во употреба на [[10 март]] [[2011]] година. Меморијалниот центар е подигнат во спомен на жртвите кои своите животи ги завршиле во[[Треблинка]]. Центарот се простира на површина од 2700 метри квадратни и е изграден со средства од имотите на семејствата на убиените македонски Евреи кои немаат наследници. Средствата биле собрани во Фондот на холокаустот на Евреите од Македонија, кој претходно работел  на имотно-правните прашања поврзани со денационализацијата на земјиштето каде што е изграден Центарот.<ref name="press24mart2011"/>
 +
Во Скопје, освен спомен плочата во монополот, на плоштадот Слобода, во [[2005]] била откриена склулптурата [[Симфонија на мирот (Скопје)|„Симфонија на мирот“]] по повод 62 годишнината од депотацијата на Скопските Евери.<ref>{{цитирање вести|url=http://star.dnevnik.com.mk/default.aspx?pbroj=2705&stID=50695|title="Симфонија на мирот" на плоштадот Слобода|date=2005|publisher=Дневник|language=македонски|accessdate=2011-08-14}}</ref>
 +
 +
Меморијалниот центар на холокаустот во Скопје претставува четврти ваков центар/музеј во светот. Освен во [[Скопје]], музеи во спомен на жртвите на холокаустот постојат и во [[Ерусалим]], [[Вашингтон]] и [[Берлин]].<ref name="voa10mart2011"/>
 +
 +
Во спомен на депортираните македонски Евреи, македонска државна  делегација во септември 2008 година во логорот Треблинка постави  камен-обележје со натпис „Македонија“.<ref name="press24mart2011"/><ref name="treblinka2008vecer"/><ref name="treblinka2008dnevnik"/>
 +
 +
Инаку секоја година Македонија оддава почит кон загинатите Евреи. Најчесто манифестацијата започнува со положување на цвеќе на споменикот на Евреите пред Тутунскиот комбинат во Скопје и со посета на гробиштата во [[Бутел]], каде што се отпејува еврејската молитва за мртвите - [[кадиш]]. Во [[Драмски театар - Скопје|Драмскиот театар]] се одржува комеморативна седница, каде потоа се одржува некоја драмска престава.
 +
Во [[Штип]] се посетуваат Еврејските гробишта и споменикот на убиените евреи, а додека во [[Битола]] се посетува детската градинка „Естреја Овадија - Мара“.
 +
 +
-->

Версия 14:03, 1 сентября 2012

Тип статьи: Регулярная статья
Дата создания: 1.09.2012
Это только начальный черновик статьи, которая находится сейчас в работе.

Если вы хотите установить контакт с автором статьи, посмотрите историю изменений.


См. также статью: Болгария - еврейская община

В Македонии, которая была оккупирована болгарской армией, в 1941 г. проживало восемь тысяч евреев. Преследования евреев начались осенью 1942 г., были опубликованы антиеврейские законы. В феврале 1943 г. завершились переговоры между немецкими и болгарскими представителями, в ходе которых немцам удалось достичь соглашения с болгарами об отправке евреев Македонии в лагеря смерти. 11 марта 1943 г. болгарская полиция арестовала всех евреев, проживавших в Македонии, и заключила их в лагерь в Скопье. 22–29 марта большинство евреев были отправлены в Треблинку и уничтожены в газовых камерах. Всего погибло 7144 еврея, около тысячи человек спаслось.

Содержание

Болгарская оккупация

В марте 1941 года Болгария стала союзником "держав Оси" и[1] в апреле 1941 болгарские войска заняли Вардар, рассматривая территорию нынешней Республики Македония, как естественную часть своей национальной родины. С момента своего движения за независимость, начавшегося ещё в конце XIX века, Македония пыталась освободиться от турецкого ига, а потом от власти Королевства Сербия, в качестве части Болгарии.[2]

В оккупированные Болгарией области, не были включены ни Салоники, с более чем 55 тысяч евреев, ни запад области Македония, в том числе города Дебар, Струга и Тетово, которые стали частью оккупированной Италией Албании.[2]

Антисемитские постановления оккупантов

4 октября 1941 года болгарские власти ввели в действие закон, запрещающий евреям заниматься каким-либо видом торговли, и обязали их продавать свой бизнес неевреям, либо закрывать.

Однако такие законы не были новинкой для региона, поскольку Королевство Югославия имело к тому времени свои антисемитские законы, принятые еще в 1939 году.[3] Евреи Битолы были заключены в гетто, проживание в котором было принудительным.[4]

Болгарские власти, еще в январе 1941 года, приняли антисемитский "Закон о защите нации".[1] В течение 1942 г., были приняты все более жестокие законы и меры в отношении евреев, находящихся под болгарским контролем в Македонии, а также в оккупированной северной Греции, кульминацией которых в 1943 году стала депортация македонских и греческих евреев в лагерь смерти Треблинка созданный нацистами в оккупированной Польше.[1][5][6]

Депортация в лагеря смерти

В ночь с 10 и 11 марта в 1943 года болгарские добровольцы Ваффен-СС, окружили все еврейское население Скопье, Битолы и Штипа [7][8] и направили в изолятор временного содержания на известный склад табака "Монополь" в Скопье. [4] [8] Среди 7215 задержанх на складе были:

Файл:The Holocaust Museum in Skopje 31.jpg
Согласно болгарским антисемитским законам на еврейские дома были повешены указатели их принадлежности (слева). Везде, где евреям был вход запрещён, висел знак, ограничивающий доступ (Справа). Снимок сделан в Музее Холокоста в Скопье, Республика Македония
Файл:The Holocaust Museum in Skopje 29.JPG
Вагон для перевозки македонских евреев - экспозиция в Музее Холокоста в Скопье, Республика Македония.
  • 539 детей моложе 3-х лет,
  • 602 детей в возрасте от 3 до 10 лет,
  • 1172 детей в возрасте от 10 до 16 лет,
  • 865 человек старше 60 лет,
  • 250 тяжело больных ( лиц, прикованных к постели),
  • 4 беременные женщины, родившие в следственном лагере,

4 человека погибли при прибытии в лагерь.

Хотя Болгария защищала евреев с болгарским гражданством от немецко-фашистских заказов на депортацию, тем не менее она депортировала всех остальных евреев в лагеря смерти. Еврейские общины Югославии и Греции были почти полностью уничтожены. Все они были вывезены в железнодорожных составах для скота в Треблинку [9]. Несколько десятков евреев Битолы избежали депортации, четверо сбежали из транзитного лагеря. Ни один из 3276 евреев, депортированные из Битолы в Треблинку не выжил.

После войны

После освобождения Македонии в 1944 году, общее число выживших евреев, по мнению Федерации еврейских общин Югославии, было 419.[10][11] Некоторые источники утверждают, что остатки еврейской общины снова собрались в Белграде,[12] но только около 140 выжили.[13] Большинство из них выжили, перейдя в подполье на сторону югославских партизан.[7] Из депортированных в лагеря смерти, не выжил никто.

Большинство выживших репатриировались в Израиль, некоторые вернулись в Македонию, остальные переселились в Сербию. В результате этого число евреев, живущих в Македонии снизилось до 81 в 1952 году.[10]

Файл:The Holocaust Museum in Skopje 20.JPG
Болгарские евреи на принудительных работах. Фото из Музея Холокоста в Скопье, Республика Македония.

См. также:

Литература

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bulgaria, Holocaust Encyclopedia http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005355
  2. ↑ 2,0 2,1 Chary, p. 45
  3. ↑ Chary, p. 46
  4. ↑ 4,0 4,1 The Holocaust in Macedonia: Deportation of Monastir Jewry, Mark Cohen, United States Holocaust Memorial Museum
  5. ↑ Shlomo Alboher, The Jews of Monastir Macedonia - The Life and Times of the Departed Jewish Community of Bitola [1]
  6. ↑ Vera Rich, Bulgaria: Shadows of the holocaust, The Lancet, Vol. 337, Issue 8750, Page 1152, 11 May 1991.
  7. ↑ 7,0 7,1 Remembering the Past - Jewish culture battling for survival in Macedonia, Zhidas Daskalovski
  8. ↑ 8,0 8,1 Holocaust Encyclopedia -The Holocaust in Macedonia: Deportation of Monastir Jewry, [2]
  9. ↑ The Jewish Community of Monastir: A Community in Flux, Mark Cohen, United States Holocaust Memorial Museum
  10. ↑ 10,0 10,1 David Pipera, Jewish Almanach 1968-1970, Society of Jewish Communities in Yugoslavia. {serbocroation}: Давид Пипера, Јеврејски алманах 1968-1970, Савез јеврејских општина Југославије.
  11. ↑ "TBI congregants raise funds for synagogue in Macedonia", Tami Bickley, Jewish News of Greater Phoenix
  12. ↑ "TBI congregants raise funds for synagogue in Macedonia", Tami Bickley, Jewish News of Greater Phoenix
  13. ↑ "Macedonia's Jews battle the odds of survival", Katka Krosnar, Centropa Reports

Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «MBZ», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «BWI», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «EJH2008», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «MHK1960», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «MHK1961», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «ZK1978», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «szb», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «ZK1986», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «HB», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «BWI2004», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «holofund2000», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «AG2000», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «press24mart2011», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «voa10mart2011», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «holo2011fev», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «denes», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «UV2006», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «prvanov2008», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «treblinka2008dnevnik», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «treblinka2008vecer», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «JevrejskiAlman», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «HAAR», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «prvanovSega», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «MF», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «newsBg2», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «newsBg1», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «AR», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «newsbg3», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «novinite», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «UnknownRes», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Ошибка цитирования Тег <ref> с именем «isurvived», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.

Источники


Примечания

Источник — «http://www.jearc.info/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D1%81%D1%82_%D0%B2_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8»
Личные инструменты
 

Шаблон:Ежевика:Рубрики

Навигация