м |
|
| (13 промежуточных версий не показаны.) |
| Строка 1: |
Строка 1: |
| - | '''Henryk Iwański''' (ur. [[1902]], zm. [[1978]]) - [[major]] [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Wojska Polskiego]], żołnierz [[Armia Krajowa|AK]], oficer [[Związek Walki Zbrojnej|Związku Walki Zbrojnej]], członek polskiego ruchu oporu podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], członek [[Korpus Bezpieczeństwa|Korpusu Bezpieczeństwa]].
| + | #redirect [[:ej:Ивански, Генрик]] |
| - | | + | |
| - | == Współpraca z żydowskim ruchem oporu ==
| + | |
| - | Do kpt. Henryka Iwańskiego ps. "Bystry" w listopadzie 1939 r. zgłosiło się czterech Żydów, którzy byli w czasie [[Kampania wrześniowa|Kampanii wrześniowej]] oficerami Wojska Polskiego. W ich imieniu porucznik [[Dawid Apfelbaum]] zaproponował Iwańskiemu utworzenie żydowskiej grupy bojowej, która stałaby się częścią polskiego podziemia w Gettcie warszawskim. Pod koniec grudnia grupa została zaaprobowana przez naczelne dowództwo i została powołana do życia. W jej skład początkowo miała wejść grupa 39 ludzi, która złożyła przysięgę oraz otrzymała nazwę Żydowskiego Związku Wojskowego. Bojownikom kapitan Iwański, który miał pełnić funkcję łącznika z bojownikami ŻZW ze strony Armii Krajowej wręczył 39 pistoletów [[vis]]. <ref>[http://neweurope2006.blogspot.com/2006/04/prawda-o-powstaniu-w-gettcie.html] Waldemar Moszkowski, "Prawda o powstaniu w getcie warszawskim. Karły krzyczą, gdy śpią herosi" Nasz Dziennik,20 kwietnia 2006, Nr 93</ref>
| + | |
| - | | + | |
| - | == Powstanie w getcie warszawskim ==
| + | |
| - | Henryk Iwański był dowódcą 18 osobowego oddziału AK, który walczył podczas powstania w getcie warszawskim. 26 kwietnia dowództwo AK otrzymało meldunek, że dowódca powstania z ramienia [[Żydowski Związek Wojskowy|Żydowskiego Związku Wojskowego]] - [[Dawid Moryc Apfelbaum]] jest ranny i żąda natychmiastowej pomocy. Komenda Główna poleciła Iwańskiemu zorganizowanie przejścia grupy bojowej na teren getta i włączenie się do walk. Rozkaz miał zostać wykonany przez jeden z oddziałów AK - [[Państwowy Korpus Bezpieczeństwa]]. Jego dowódcą został - Henryk Iwański, zastępcą [[Władysław Zajdler]] "Żarski", a ubezpieczać miał [[Paweł "Roch" Kowalski]]. Oddział Iwańskiego przedostał się na teren getta 27 kwietnia tunelem przy ul. Muranowskiej, gdzie stoczono największą bitwę Powstania wraz z Żydowskim Związkiem Walki - ŻZW. Na pl. Muranowskim żołnierze AK spalili czołg niemiecki, rozbito kompanię Łotyszy i zatrzymano Niemców przed domem na Muranowskiej 7. W trakcie walk poległo około dziesięciu żołnierzy OWKB, m.in. syn majora [[Roman Iwański]] i brat [[Wacław Iwański]], a Henryk został ranny. Akcję Iwańskiego potwierdza 75-stronicowy tzw. [[Raport Stroopa]], będący relacją dowódcy niemieckich sił pacyfikacyjnych Getta [[Jürgen Stroop|Jurgena Stroopa]]. Akcję Iwańskiego opisuje następująco: "Główna grupa Żydów, wymieszana z polskimi bandytami, wycofała się na tak zwany Plac Muranowski już w pierwszym lub drugim dniu walk. Tam zostali dozbrojeni przez znaczną grupę polskich bandytów."<ref>[http://www.holocaust-history.org/works/stroop-report/jpg/strp012.jpg] Raport Jurgena Stroopa potwierdzający udział Korpusu Bezpieczeństwa w powstaniu w Getcie warszawskim w języku niemieckim oraz angielskim</ref>
| + | |
| - | | + | |
| - | == Losy powojenne ==
| + | |
| - | Współpraca Henryka Iwańskiego z żydowskim ruchem oporu oraz jego udział w powstaniu w gettcie w roku 1943 była w PRLu kompletnie nieznana. Stała się tematem tabu głównie w związku z faktem, że ZŻW był organizacją prawicową przeciwną lewicowemu [[ŻOB]], a władze komunistyczne promowały pamięć o tej drugiej organizacji. <ref>[http://books.google.com/books?vid=ISBN0195051947&id=Kg0L3L0kImUC&pg=PA124&lpg=PA124&dq=Henryk+Iwanski&sig=ycURK4-GNg42vZ5Ea2UtaZYA6eE] When Light Pierced the Darkness: Christian Rescue of Jews in Nazi-Occupied Poland</ref> Podobna sytuacja miała zresztą miejsce w przypadku [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]]. Komunistyczne władze Polski pomijały, przemilczały bądź całkowicie marginalizowały udział i osiągnięcia niekomunistycznego podziemia jednocześnie wyolbrzymiając rolę lewicowych organizacji w polskim ruchu oporu jak [[Polska Armia Ludowa|PAL]], [[Armia Ludowa|AL]] czy [[PPS]]. W przypadku [[Powstanie w getcie warszawskim|Powstania w getcie warszawskim]] cenzura polityczna objęła prawicowy i współpracujący z Armią Krajową ŻZW. Kolejną sprawą jaka miała wpływ na zapomnienie tej współpracy był fakt prześladowania członków AK przez reżim komunistyczny Polski ludowej. W wyniku tych represji sami uczestnicy wydarzeń ukrywali swoje biografie.
| + | |
| - | | + | |
| - | Sprawa nie podlegała jednak cenzurze na zachodzie. Na początku lat 60. XX wieku do Warszawy przybyła izraelska dziennikarka [[Chaia Lazar]] szukająca materiałów o ŻZW, podczas poszukiwań trafiła na Henryka Iwańskiego i jego kolegów, którzy z ramienia AK wspomagali Żydów w gettcie. Dziennikarka sporządziła dokumentację rozmów oraz opublikowała na zachodzie artykuły na temat wkładu Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa w powstanie w gettcie oraz jego współpracę z ŻZW. Na podstawie tych powojennych badań, Henryk Iwański wraz z żoną Wiktorą (która przez całą wojnę ukrywała Żydów) zostali odznaczeni przez ambasadora Izraela w Warszawie, Dov Satoatha, odznaczeniem [[Sprawiedliwy wśród Narodów Świata|Sprawiedliwego wśród Narodów Świata]] przyznawanym przez instytut [[Yad Vashem]].
| + | |
| - | | + | |
| - | == Kontrowersje wokół osoby Iwańskiego w Polsce ==
| + | |
| - | Po upadku komunizmu historia Iwańskiego stała się bardziej znana wywołując jednak wiele kontrowersji. W [[IPN]] przeprowadzono kwerendy w aktach poszukując informacji na temat Henryka Iwańskiego oraz Korpusu Bezpieczeństwa. Wg historyków związanych z tą instytucją Iwański oraz jego koledzy byli zwykłymi hochsztaplerami. Iwański nigdy nie był oficerem ani nawet członkiem AK, żaden z członków "jego grupy "nie uczestniczył w żadnym z dwóch powstań (1943 i 1944). Krytyka osoby Iwańskiego jak również jego domniemanej działalności zamieściły czasopisma "[[Więzi]]" oraz "[[Tygodnik Powszechny]]"
| + | |
| - | | + | |
| - | Wg art. [[Dariusz Libionka|Dariusza Libionki]] i [[Laurence Weinbeum|Laurence Weinbeuma]] Iwański wraz z kolegami spreparował po wojnie swoją biografię przypisując sobie zasługi, które nie miały miejsca. Jak piszą: ''"W wypełnionych własnoręcznie przez naszych bohaterów formularzach zgłoszeniowych do ZBOWiD nie znajdziemy żadnych informacji o współpracy z żydowskimi bojownikami, o ŻZW czy wreszcie bohaterskich czynach w czasie powstania w getcie w kwietniu 1943 r. Odkryjemy natomiast nieudolne próby tworzenia wojennych biografii".''
| + | |
| - | | + | |
| - | Natomiast W [[Tygodnik Powszechny|Tygodniku Powszechnym]] z kwietnia 2006 r, ukazał się artykuł ''"Powstanie w Getcie: kto był kim?"'' w którym o Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa napisano: ''"W ocenie gdańskiego historyka Janusza Marszalca była to formacja nieliczna, grupująca ludzi o dużych ambicjach; dowodem ma być przyznawanie sobie nawet stopni generalskich, a także zaskakujące wolty polityczne zakończone kolaboracją z PPR i Sowietami."''
| + | |
| - | | + | |
| - | {{przypisy}}
| + | |
| - |
| + | |
| - | == Literatura ==
| + | |
| - | * [http://www.ucis.pitt.edu/eehistory/H200Readings/Topic4-R3.html "The Polish Underground State: A Guide to the Underground, 1939-1945" Stefan Korbonski, pages 120-139]
| + | |
| - | *[http://books.google.com/books?vid=ISBN0195051947&id=Kg0L3L0kImUC&pg=PA124&lpg=PA124&dq=Henryk+Iwanski&sig=ycURK4-GNg42vZ5Ea2UtaZYA6eE| Nechama Tec - When Light Pierced the Darkness: Christian Rescue of Jews in Nazi-Occupied Poland 1986 Oxford University Press ISBN 0195051947]
| + | |
| - | *[http://books.google.com/books?vid=ISBN0306805332&id=6o1njEqaKbsC&pg=PA352&lpg=PA352&dq=Henryk+Iwanski&sig=gBxodKe-oopFuFIqFKi0E5jtfwI The Bravest Battle: The Twenty-Eight Days of the Warsaw Ghetto Uprising, Google Print, p.352]
| + | |
| - | *Dawid Wdowiński; Chaim Lazar, Morris Chariton (1963). And we are not saved. New York: Philosophical Library, 222. ISBN 0802224865.
| + | |
| - | *[http://zaprasza.net/a_y.php?mid=9721& Waldemar Moszkowski, "Prawda o powstaniu w getcie warszawskim. Karły krzyczą, gdy śpią herosi" Nasz Dziennik,20 kwietnia 2006, Nr 93 (2503)]
| + | |
| - | *D. Libionka, L. Weinbaum, "Pomnik Apfelabuma, czyli klątwa "majora" Iwańskiego" - Więź, Kwiecień 2007, s.100-111
| + | |
| - | *http://jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DRIT=5&DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=610&PID=860&IID=1014&TTL=Deconstructing_Memory_and_History:_The_Jewish_Military_Union_(ZZW)_and_the_Warsaw_Ghetto_Uprising Deconstructing Memory and History:
| + | |
| - | The Jewish Military Union and the Warsaw Ghetto Uprising Dariusz Libionka and Laurence Weinbaum, Published March 2006 Jewish Political Studies Review 2006
| + | |
| - | *''Powstanie w Getcie: kto był kim?' Tygodnik Powszechny, Historia w Tygodniku, 21 kwietnia 2006 r.
| + | |
| - | * Moshe Arens, The Changing Face Of Memory: Who Defended The Warsaw Ghetto?, The Jerusalem Post, 23.04.2003.
| + | |
| - | | + | |
| - | {{DEFAULTSORT:Iwański, Henryk}}
| + | |
| - | [[Kategoria:Żołnierze Armii Krajowej]]
| + | |
| - | [[Kategoria:Powstańcy getta warszawskiego]]
| + | |
| - | [[Kategoria:Sprawiedliwi wśród Narodów Świata]]
| + | |
| - | [[Kategoria:Urodzeni w 1902]]
| + | |
| - | [[Kategoria:Zmarli w 1978]]
| + | |
| - | | + | |
| - | {{Polish Underground State sidebar}}
| + | |
| - | '''Henryk Iwański''' (1902-1978), [[nom de guerre]] '''Bystry''', was a member of the [[Polish resistance during WWII]]. He is known for leading one of the most daring actions of the [[Armia Krajowa]] (Home Army) in support of the [[Warsaw Ghetto Uprising]]. For his assistance to the [[Polish Jews]] Iwański was bestowed the title of the [[Righteous Among the Nations]] by [[Yad Vashem]] in Jerusalem in 1964.
| + | |
| - | | + | |
| - | ==Life==
| + | |
| - | Before the [[Second World War]] Henryk had reached the rank of [[Captain (land and air)|captain]] in the [[Polish Army]]. Soon after [[Polish September Campaign|Nazi Germany invaded Poland]] and began the [[Holocaust]], Henryk was instrumental in the founding of the [[Żydowski Związek Wojskowy]] (Jewish Fighting Organization).<ref>http://zaprasza.net/a_y.php?mid=9721&</ref> Together with the rest of his family he dedicated himself to support the Jews, working through the Polish resistance ([[Armia Krajowa]]). Iwański was one of the AK members dealing with the Jews, providing them with arms, ammunition, and instructional materials [[smuggling|smuggled]] through the [[sanitary sewer|sewer]]s or in carts that brought lime and cement into the ghetto.
| + | |
| - | | + | |
| - | From the very first days of the [[Warsaw Ghetto Uprising]] the AK maintained contact with the Jewish fighters and tried to support them by providing supplies and launching supportive strikes against the Germans. Some of AK soldiers [[volunteer]]ed to join the fighters in the ghetto from the very first day of the uprising.<ref>http://www.thehistorynet.com/wwii/blgenocide/index2.html</ref> When one of the commanders of the Jewish units, [[Dawid Moryc Apfelbaum]], sent a message to the AK informing the Poles that he had been wounded, and asking for arms and [[ammunition]], Iwański took an AK unit ([[Państwowy Korpus Bezpieczeństwa]], the Security Corps) through a tunnel into the Ghetto to directly support the Jewish fighters. Among the 18 members of the unit were his brother, Wacław and Henryk's son, Roman. They entered the ghetto on April 27, 1943, bringing ammunition and other supplies and on the spot they decided to relieve some of the exhausted fighters, engaging the Germans together with the remaining members of the ŻZW on the Muranowski Square. In the fight Wacław was killed; Henryk and his son Roman were seriously wounded, Roman fatally. Zbigniew, another son of Henryk fought on Karmelicka Street and died on May 3, 1943, escorting a group of Jews out of the ghetto. After being wounded, Iwański was brought from the ghetto, escorted by a group of Polish and Jewish fighters, among them [[Ber Mark]], who later wrote a book about the Uprising. Nonetheless, Iwański returned to the ghetto at least once more, bringing another set of ammunition and supplies.<ref>http://www.raoulwallenberg.net/english/Saviors/POLONIA/iv.htm</ref><ref name="PITTEE">http://www.ucis.pitt.edu/eehistory/H200Readings/Topic4-R3.html</ref><ref>http://books.google.com/books?vid=ISBN0195051947&id=Kg0L3L0kImUC&pg=PA124&lpg=PA124&dq=Henryk+Iwanski&sig=ycURK4-GNg42vZ5Ea2UtaZYA6eE</ref> This was one of several actions of the Polish resistance providing assistance to the Jews in the ghetto.<ref name="PITTEE" />
| + | |
| - | | + | |
| - | [[Image:Getto pomnik.jpeg|thumb|right|300px|''Heroes of the Warsaw Ghetto'' memorial in [[Warsaw]]]]
| + | |
| - | | + | |
| - | In 1963, for his actions Iwański was awarded the Silver Cross of [[Virtuti Militari]], one of Poland's highest [[military decoration]]s for valor. Soon later, in 1964, with his wife Wiktoria he was decorated with the medal of [[Righteous Among the Nations]] (awarded only, if there are or were, at the time of the award, Jewish witnesses who [[survive]]d).
| + | |
| - | | + | |
| - | Recent questions concerning inconsistencies regarding the nature and extent of Iwanski's support for the Jewish underground have been raised. Examinations of Israeli and Polish archives have brought allegations that Iwanski exaggerated his war time activities, had made anti-Semitic and anti-Israeli radio and television broadcasts, and as an informant of Polish secret police had spied on Nazi hunter [[Simon Wiesenthal]] as an informant against the Jewish Historical Institute (reasons for such accusation might have been that, first, it was unlikely for a member of the [[Home Army]] to be tolerated and much less likely to be awarded a medal by the Communists; also possibly a vendetta through the means of history for his activy in 1968 that was either [[anti-Semitic]] or viewed as such).<ref>See also: [[History of Polish Jews#1967–1989|History of Polish Jews: 1967–1989]]</ref><ref>Dariusz Libionka and Laurence Weinbaum. [http://jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DRIT=5&DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=610&PID=860&IID=1014&TTL=Deconstructing_Memory_and_History:_The_Jewish_Military_Union_(ZZW)_and_the_Warsaw_Ghetto_Uprising Deconstructing Memory and History: The Jewish Military Union (ZZW) and the Warsaw Ghetto Uprising.] Jewish Political Studies Review 18:1-2 (Spring 2006).</ref><ref>Yitzhak Zuckerman. [http://books.google.com/books?id=5_Ea_8g3X_oC&pg=PA411&dq=,+Poles+also+appeared,+including+one+Henryk&ei=NcAXSd-3FoLoyAS_7fyGAQ A Surplus of Memory: Chronicle of the Warsaw Ghetto Uprising.] University of California Press, 1993, pp. 410-12; 415.</ref>
| + | |
| - | | + | |
| - | ==See also==
| + | |
| - | * [[Jerzy Lawiński]]
| + | |
| - | * [[Henryk Woliński]]
| + | |
| - | * [[Władysław Zajdler]]
| + | |
| - | * [[List of Poles#Holocaust resisters|List of Poles]]
| + | |
| - | | + | |
| - | ==Notes==
| + | |
| - | <!--See http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Footnotes for an explanation of how to generate footnotes using the<ref(erences/)> tags-->
| + | |
| - | <div class='references-small'>
| + | |
| - | <references/>
| + | |
| - | </div>
| + | |
| - | | + | |
| - | ==References==
| + | |
| - | * [http://www.raoulwallenberg.net/ The International Raoul Wallenberg Foundation]
| + | |
| - | * [http://www.ucis.pitt.edu/eehistory/H200Readings/Topic4-R3.html The Polish Underground State: A Guide to the Underground, 1939-1945" Stefan Korbonski, pages 120-139]
| + | |
| - | | + | |
| - | ==Further reading==
| + | |
| - | * See the list in [http://books.google.com/books?vid=ISBN0306805332&id=6o1njEqaKbsC&pg=PA352&lpg=PA352&dq=Henryk+Iwanski&sig=gBxodKe-oopFuFIqFKi0E5jtfwI The Bravest Battle: The Twenty-Eight Days of the Warsaw Ghetto Uprising, Google Print, p.352]
| + | |
| - | | + | |
| - | {{Persondata
| + | |
| - | |NAME=Iwański, Henryk
| + | |
| - | |ALTERNATIVE NAMES=Bystry; Iwanski, Henryk
| + | |
| - | |SHORT DESCRIPTION=Polish resistance fighter
| + | |
| - | |DATE OF BIRTH=1902
| + | |
| - | |PLACE OF BIRTH=
| + | |
| - | |DATE OF DEATH=May 3, 1943
| + | |
| - | |PLACE OF DEATH=[[Warsaw]], [[Poland]]
| + | |
| - | }}
| + | |
| - | {{DEFAULTSORT:Iwanski, Henryk}}
| + | |
| - | [[Category:1902 births]]
| + | |
| - | [[Category:1978 deaths]]
| + | |
| - | [[Category:Jewish Polish history]]
| + | |
| - | [[Category:Polish resistance fighters]]
| + | |
| - | [[Category:Polish Righteous Among the Nations]]
| + | |
| - | | + | |
| - | | + | |
| - | == Источники ==
| + | |
| - | * [http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Iwa%C5%84ski&action=edit Статья "Henryk Iwański" в польском разделе Википедии]
| + | |
| - | * [http://en.wikipedia.org/wiki/Henryk_Iwański Статья "Henryk Iwański" в английском разделе Википедии]
| + | |
| - | | + | |
| - | [[Категория:Черновые материалы для работы]]
| + | |
